Koffiebonen zijn geen bonen! Koffie wordt gemaakt van de zaden van de koffieplant. De term bonen is dus onjuist, maar omdat het zaad van de koffieplant een dikke harde pit is die lijkt op een boon is men het ook zo gaan noemen. In het algemeen worden koffiebonen ontveld, gedroogd, gebrand en vervolgens gemalen voordat ze verkocht worden als grondstof voor espresso, cappuccino of een andersoortig kopje koffie.

De ontdekking van koffiebonen

Vanaf ongeveer 1100 AD begon men in de regio van Arabia en rond de Rode Zee met de cultivering van koffiebonen. Koffie werd waarschijnlijk het eerst door de mens opgemerkt in het Koninkrijk Kaffa, wat nu in Ethiopië ligt. Het verhaal gaat dat het een herder opviel dat zijn geiten erg druk werden na het eten van bessen van de koffiestruik. De herder, die Kaldi heette, probeerde zelf ook een aantal besjes. Na het eten van de besjes voelde Kaldi zich energiek en hij had het gevoel dat hij de hele wereld aankon.

De cultivering van koffie

Waarschijnlijk Ethiopische en Keniaanse stammen koffiezaden meegenomen op hun reis naar Arabië. Algemeen wordt aangenomen dat Arabieren de eerste koffiedrinkers waren. In eerste instantie werden de koffiebonen nog niet aangevuld met water, maar met olie of dierlijk vet. Later werd van de bladen en de bessen een brouwsel gemaakt dat gedronken werd als energiedrank omdat het vermoeiheid en slaperigheid verdreef.  De Arabieren die dit brouwsel maakten noemde het ‘Qahwa’, wat zoiets betekent als ‘het opwindende’. In die tijd werden de koffiebonen nog niet geroosterd. Tot op de dag van vandaag worden groene koffiebonen gebruikt in sommige vormen van traditionele Arabische koffie.

De verspreiding van de koffiecultuur

Al snel begon het brouwsel van koffiezaden populair te worden en overal in het Midden Oosten werden koffiehuizen geopend. Eeuwenlang was koffie populair in de de meeste islamitische landen voordat het drankje zijn weg naar Europa vond. Er kwam een verbod op het uitvoeren van koffiebonen maar er was geen houden meer, koffie werd ook in Europa populair. Het eerste koffiehuis in Europa werd in de 16e eeuw in Venetië geopend.

De VOC en de koffiehandel

Nederlanders hebben een belangrijke rol gespeeld in het verspreiden van koffieproductie over de wereld. De VOC begon in 1660 met de koffiehandel. Dat bleek een dure aangelegenheid ze zijn. De VOC ging op zoek naar manieren om zelf koffie te produceren. Eerst werden koffiebonen naar Java gesmokkeld, waar de koffiestruik goed bleek te groeien. Nederlanders brachten koffie ook naar Sri Lanka en Zuid-Amerika waar in de 18e eeuw de koffiecultuur zich begon te verspreiden. In veel tropische gebieden werd koffie geteeld.

Koffie in Nederland

In 1664 werd in Den Haag het eerste Nederlandse koffiehuis geopend. Aanvankelijk was koffie alleen voor de rijken. Pas later, toen de prijs van koffie daalde, werd koffie ook massaal door arme mensen gedronken. Vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw werd koffie zelfs populairder dan bier.

Historische roman

David Liss heeft een historische roman geschreven over de de koffiehandel in Amsterdam in de 17e eeuw. Hij beschrijft niet alleen de toenemende populariteit en koffie maar ook de opkomst van de beurshandel. Het boek is vertaald uit het Engels en heet Handelaar in koffie. Een aanrader!